نشست هفتگی هم‌اندیشی معاونت آموزشی و تحصیلات تکمیلی دانشگاه الزهرا با موضوع تحلیل وضعیت دانشجویان استعداد درخشان دانشگاه با حضور دکتر احسان جمالی معاون فنی و آماری سازمان سنجش، دکتر فاطمه شهشهانی مدیر خدمات آموزشی دانشگاه و دکتر مریم عبدالشاهی رئیس اداره حمایت از استعدادهای درخشان و جمعی از مسئولان و کارشناسان آموزشی دانشگاه شب گذشته (یکشنبه 26 بهمن‌ماه) بصورت مجازی برگزار شد.
به گزارش روابط عمومی دانشگاه الزهرا، دکتر جمالی در این نشست ضمن تشکر از مشارکت اعضای دانشگاه الزهرا با سازمان سنجش در برگزاری آزمون‌های مختلف گفت: سازمان سنجش به طور کلی سالانه حدود 60 آزمون برگزار می‌کند که از اصلی‌ترین آزمون های برگزار شده می‌توان به برگزاری آزمون سراسری، ارشد، دکتری، کاردانی به کارشناسی و فنی و حرفه‌ای اشاره کرد.
وی با اشاره به شرایط استعداد درخشان در آزمون سراسری افزود: استعداد درخشان در آزمون سراسری شرایطی دارد که خارج از آزمون است، مثلا پذیرش برگزیدگان المپیادهای دانش‌آموزی که بدون کنکور وارد دانشگاه می‌شوند. این افراد دارای مدال طلا یا رتبه‌های جهانی هستند و معمولا در رشته‌های پزشکی یا مهندسی دانشگاه‌های تهران، شریف یا امیرکبیر پذیرش می‌شوند.
معاون فنی و آماری سازمان سنجش با بیان اینکه در حال حاضر پذیرش استعداد درخشان در آزمون سراسری به ثبات رسیده است، ادامه داد: با توجه به اینکه به موضوع هدایت تحصیلی در آموزش و پرورش بصورت جدی پرداخته نشده، عموم داوطلبان استعداد درخشان به سمت گروه تجربی و در رشته های پزشکی، دندانپزشکی و داروسازی متمایل هستند و این مساله باعث می‌شود ظرفیت دیگر رشته‌ها و گروه‌ها خالی باقی بماند و مورد غفلت قرار گیرد.
دکتر جمالی همچنین در خصوص مقطع ارشد، اظهارداشت: با توجه به اینکه ورودی آموزش عالی در سنوات گذشته در کنکور سراسری کاهش یافته، مشکلاتی که بازار کار برای فارغ التحصیلان ایجاد کرده، باعث شده تا ورود به تحصیلات تکمیلی کاهش پیدا کند. البته این روند قابل پیش بینی و در حال ادامه یافتن است. به طوری که از سال 68 تا 93 تقاضای تحصیلات تکمیلی روندی صعودی داشته و تا حدود 870 هزار نفر هم رسید.
وی با بیان اینکه از سال 93 تا 99 تقاضا برای ورود به تحصیلات تکمیلی به یک دوم کاهش یافته است، گفت: این درحالی است که عرضه آموزش عالی روند صعودی داشته است. به عبارت دیگر در 48 درصد رشته‌های تحصیلات تکمیلی، تعداد متقاضیان از تعداد ظرفیت رشته‌ها کمتر است. لذا در مقیاس کلان می‎توان گفت هر یک از داوطلبان آزمون کارشناسی ارشد، حدود 60 درصد شانس قبولی خواهند داشت. این مساله باعث افت کیفیت ورود به آموزش عالی می‎شود که به واقع تاثیرات ملموسی بر روی پذیرش استعداد درخشان نیز دارد.
معاون فنی و آماری سازمان سنجش در ادامه با اشاره به شرایط آزمون دکتری افزود: در آزمون دکتری نیز شرایط به همین شکل است. به طوری که از سال 96 به بعد روند کاهش تقاضا به وجود آمده است و در مقیاس کلان نیز حدود 21 درصد شانس قبولی برای داوطلبان آزمون دکتری 99 وجود داشته که این مساله مسلما بر کیفیت آموزش عالی تاثیر خواهد گذاشت.

دکتر جمالی در بخش دیگری از سخنان خود در خصوص آیین نامه استعداد درخشان مطرح کرد: این آیین‌نامه مصوبه شورای هدایت استعداد درخشان است که خود نیز مصوبه شورای انقلاب فرهنگی می‌باشد. چرا که پذیرش دانشجو باید طبق مصوبات مجلس شورای اسلامی یا شورای انقلاب فرهنگی انجام شود. شورای انقلاب فرهنگی به شورای هدایت استعداد درخشان این مجوز را داده است که پذیرش دانشجوی استعداد درخشان را با هر قاعده‌ای که مدنظر دارد، تنظیم کند. بنابراین، پذیرش استعداد درخشان در سال 1400 طبق قوانین، شرایط و ظرفیت های سال گذشته انجام خواهد شد.
وی گفت: یکی از مشکلات و معضلات آیین‌نامه استعداد درخشان این است که دائما تغییر می کند. این مساله باعث نگرانی دانشجویان، دانشگاه‌ها و سازمان سنجش می‌شود. بهتر است قانون و مصوبات دو سه سال زودتر اعلام و اطلاع رسانی شود تا دانشجویان، دانشگاه‌ها و سازمان سنجش بتوانند با این تغییرات هماهنگ شوند. تغییرات ناگهانی در قوانین و مصوبات میتواند اعتراضاتی را در پی داشته باشد.
معاون فنی و آماری سازمان سنجش عنوان کرد: با توجه به اینکه 40 درصد از ظرفیت دوره‌های روزانه دانشگاه‌های دولتی به استعداد درخشان اختصاص پیدا می‌کند، تقریبا هیچ دانشگاهی نتوانسته از این 40 درصد استفاده کند. این در حالی است که هدف اصلی آیین نامه استعداد درخشان حفظ و نگهداری نخبگان در داخل کشور است. طبق آمار، به عنوان مثال در مقطع ارشد در سال 1399 دانشگاه الزهرا از 370 نفر ظرفیت استعداد درخشان، فقط 100 نفر را پذیرش کرده است. البته این موضوع صرفا به دانشگاه الزهرا محدود نمی شود.
دکتر جمالی در ادامه با اشاره به دلایل عدم استفاده حداکثر دانشگاه ها از ظرفیت پذیرش استعداد درخشان گفت: از جمله دلالیل عدم وجود متقاضی این است که قوانین، مقررات و شرایط استعداد درخشان افراد و داوطلبان کمتری را تحت پوشش قرار می‌دهد. همچنین داوطلبان استعداد درخشان ممکن است به چند دانشگاه درخواست دهند و در صورت قبولی، برترین دانشگاه ها را انتخاب می کنند. علاوه بر آن، تک جنسیتی بودن دانشگاه الزهرا باعث می‌شود نیمی از داوطلبان خارج از محدوده پذیرش دانشگاه الزهرا باشند (آقایان) و در خصوص باقی داوطلبان (خانم ها) احتمال اینکه دانشگاه الزهرا در اولویت های اول آنها باشد، کمتر دیده می‌شود. در مقطع دکتری نیز دانشگاه الزهرا از 40 نفر ظرفیت استعداد درخشان، صرفا 5 نفر را پذیرش کرده است. البته تمام دانشگاه ها در بحث پذیرش یا عدم پذیرش دانشجویان استعداد درخشان کاملا مختار هستند.
وی با بیان اینکه پذیرش دانشجو در تحصیلات تکمیلی برای جذب بهترین و برترین افراد در بحث آموزش، پژوهش و کارآفرینی است، افزود: روش چهارگزینه‌ای برای سنجش داوطلبان در آزمون‌های ورودی تحصیلات تکمیلی همیشه مورد نقد قرار گرفته است. وزارت علوم از سال 90 در مقطع دکتری پذیرش نیمه متمرکز را تنظیم و اجرا کرد تا آزمونی شبه GRE برگزار شود ولی متاسفانه این فرایند طی سال‌های گذشته فراز و فرودهای زیادی داشته است اما به طور کلی سیاست و محور کلی بر تفکیک سنجش و پذیرش از هم، اعتبار بخشی به آزمون‌ها، افزایش تعداد نوبت های آزمون و حرکت به سمت آزمون های الکترونیک است.
معاون فنی و آماری سازمان سنجش همچنین ادامه داد: در ستاد راهبری اجرای نقشه جامع علمی کشور مصوب شد که پس از تصویب لایحه حدنصاب دکتری برای سال 1400، وزارت علوم موظف شود لایحه سنجش پذیرش مربوط به تحصیلات تکمیلی را به شورای انقلاب فرهنگی ارائه کند. بحث های کارشناسی این لایحه نیز در حال انجام است. در واقع هر داوطلب باید با نظر گروه و استادی که قرار است بعدا راهنمایی وی را به عهده گیرد، پذیرفته شود و فقط نمره ملاک پذیرش نباشد. از طرف دیگر قوانین و مقررات دست و پاگیری که باعث ایجاد نگرانی در قشری خاص شده، اصلاح شود.
دکتر جمالی گفت: کلیت لایحه مذکور این است که در ابتدا در پذیرش دکتری، یک آزمون اولیه فیلترینگ توسط سازمان سنجش انجام شود. حدنصاب ها توسط دانشگاه ها مشخص شود و در مرحله بعد، بنا به نظر دانشگاه، می توان سوابق علمی و عملی داوطلب مورد ارزیابی قرار گیرد، یا آزمون ثانویه‌ای برگزار شود و... . و نهایتا پذیرش توسط دانشگاه ها انجام شود. این طرح را می توان گام به گام شروع کرد و در فاز عملی قدم به قدم آن را بررسی کرد و ارتقا داد. به طور کلی در نگاه کلان، روش پذیرش استعداد درخشان، می تواند روشی مناسبی برای پذیرش آموزش عالی مورد استفاده قرار گیرد تا برترین ها برگزیده شوند. لازم به ذکر است که لایحه مذکور هنوز تصویب و ابلاغ نشده است. ولی فرایند بررسی و تصویب آن در دست انجام است.